Öğrenme Yolu (Learning Path) Tasarımı ve Uygulaması
Günümüz dünyasının dinamizmi ve yaşanan hızlı değişimler içerisinde bireylerin ve ekiplerin bu şartlarda rekabetçi kalabilmeleri için öğrenme ihtiyaçları gün geçtikçe daha da artıyor ve öğrenme konusunda ne kadar organize oldukları giderek daha da önemli hale geliyor. Öğrenme Yolu (Learning Path) herhangi bir konuda öğrenmenin veya beceri gelişiminin gerçekleşmesi için birbirinden farklı ve karmaşık pek çok kaynağın doğru bir organizasyonla kurgulanması katılımcının hedeflenen gelişim seviyesine ulaşabilmesi için izleyeceği yolun yapılandırılması olarak tanımlanabilir.
Öğrenme yolları katılımcıların yeni beceri ve bilgileri mantıklı ve verimli bir kurgu ile kazanmalarını sağlamak için önemli bir araçtır. Doğru tasarlanmış bir öğrenme yolu kişinin kariyerinin büyümesine ve ilerlemesine katkı sağlar. Aynı şekilde organizasyonlar için de organizasyonda yer alan kişilerin işlerini daha iyi etkin bir şekilde yerine getirmelerini sağlayacak bilgi ve becerileri kazanarak verimliliklerinin artmasına ve performansların yükselmesine katkıda bulunur, böylece organizasyonun genel başarısının yükselmesine etki eder.
Başarılı bir öğrenme yolu tasarlamanın temel adımları:
Katılımcılarınızda hedeflediğiniz gelişim çıktılarını sağlayabilecek bir öğrenme yolu tasarlamak dikkatli bir planlama ve değişim izleyip değerlendirebileceğiniz doğru bir organizasyon gerektirir. Özellikle hem katılımcının hem de program yöneticisinin süreci izleyebilmesi için kullanılan LMS buna yönelik özelliklere sahip olması önemli bir role sahip olacaktır. (Bu konuya yazının ilerleyen bölümlerinde tekrar değineceğim.) Bununla birlikte başarılı bir öğrenme yolu tasarlayabilmek için temel adımları şöyle sıralayabiliriz;
1.Somut bir öğrenme hedefi belirleyin
Bir öğrenme yolu tasarlamanın ilk adımı öğrenme hedefi belirlemektir. Öğrenme hedefi şeffaf bir biçimde tanımlanmış, spesifik ve ölçülebilir olmalı. Katılımcılarınızın bireysel hedefleri ile hizalanmış ve organizasyonun temel amaç ve stratejileri ile bağlantılı bir öğrenme hedefi uyguladığınızı gelişim programını katılımcılar için daha anlamlı hale getirecek ve doğal bir katılımcı olmalarını sağlayacaktır.
Öğrenme hedefleri katılımcıların öğrenme yolunun sonuna kadar kazanacakları bilgi, beceri ve yetkinlikler konusunda net bir vizyon sunabilecek şekilde tasarlanmalı. Katılımcılarınızın bu öğrenme hedeflerine ulaştıklarında kendilerine nasıl bir fayda sağlayacağı hakkında soru işaretleri olmamalı, hedeflenen çıktıların kendi performanslarının gelişimine nasıl katkıda bulunacağını net bir biçimde hissedebilmeli. Bu şekilde hedeflerine ulaşmalarında katkıda bulunacağına ikna oldukları hedefler, katılımcılarınızın öğrenme yolu boyunca motivasyonunu korumalarına ve tutarlı bir biçimde bu yolu izlemelerine yardımcı olacaktır.
2.Katılımcılarınızın ihtiyaçlarına odaklanın
Öğrenme hedeflerini belirledikten sonra bir sonraki adım katılımcıların ihtiyaçlarını değerlendirmektir. İhtiyacı doğru tanımlayabilmek için katılımcılarınızın mevcut bilgisini, beceri seviyesini, deneyimini ve günlük hayatındaki akışta bu konuda yaşadığı zorluk veya kısıtları göz önünde bulundurmalısınız. Böylece öğrenme yolunu katılımcılarınızın bireysel ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde uyarlayabilir ve doğru bir gelişim deneyimi yaşamaları için uygun zorluk seviyesi ile karşılaşmalarını sağlayabilirsiniz.
Her katılımcının deneyim ve bilgi seviyesinin benzersiz olduğunu ve birbirinden farklı öğrenme ihtiyaçlarına sahip olacaklarını kabullenmek programı etkin biçimde tasarlamanın en kritik anahtarlarından birisidir. Bu nedenle katılımcılarınızın ihtiyaçlarını değerlendirmek önemlidir. İhtiyaçları değerlendirmek katılımcılarınızın bireysel hedeflerine katkıda bulunmanıza ve hedeflenen çıktı için özelleştirilmiş bir öğrenme yolu tasarlamanızı sağlayacaktır.
3.Doğru gelişim aktivitelerini seçin
Öğrenme hedeflerini tanımladıktan ve katılımcılarınızın ihtiyaçlarını değerlendirdikten sonraki üçüncü adım öğrenme yolunda kullanılacak gelişim aktivitelerinin seçilmesidir. Gelişim faaliyetleri için sınıf içi eğitimler, e-öğrenme kursları, atölyeler/çalıştaylar, mentorluk, işbaşında öğrenme faaliyetleri, bireysel öğrenme çalışmaları, proje çalışmaları gibi pek çok farklı aktivite kullanılabilir. Seçtiğiniz gelişim aktivitesi ilgi çekici, interaktif ve öğrenme hedefleriyle uyumlu olmalıdır.
Gelişim aktivitelerinin öğrenme hedefleriyle uyumlu ve katılımcınızın gelişim ihtiyacını karşılayabilecek biçimde planlanması katılımcılarınızın elde ettiği faydayı somut biçimde hissedebilmesini sağlar ve kazandığı öğrenme çıktısını günlük hayatına transfer etmesini kolaylaştırır. Bu nedenle öğrenme aktivitesi katılımcılarınız için eğlenceli ve ilgi çekici biçimde yen bilgi ve beceriler kazanmasını sağlayacak ve gelişim için adım atmasını sağlayacak zorluk derecesinde tasarlanmalıdır.
4.İlerlemeyi izleyin ve değerlendirin
Son adım ise katılımcılarınızın öğrenme yolu boyunca ilerlemelerini gözlemlemeniz ve bu ilerlemeyle ilintili biçimde gelişimi değerlendirmeniz olmalıdır. Doğru bir izleme ve değerlendirme süreci kurguladığınızda katılımcılarınızın öğrenme yolunu ne kadar uyguladığı yanı bu öğrenme yolunda ne kadar ilerleme kaydettiğini her bir katılımcı bazında takip edebilir öğrenme yolunun belirli aşamalarında gelişim ile ilgili değerlendirme yapıp hem katılımcının performansını hem de seçtiğiniz gelişim aktivitelerinin tanımladığınız öğrenme hedefine ne kadar hizmet ettiğini objektif biçimde ortaya koyabilirsiniz. Bu değerlendirmeler sonrasında katılımcılarınıza düzenli geri bildirimler vermeniz katılımcılarınızın farkındalık kazanmasına, motivasyonlarını koruyarak öğrenme hedefi için yolda kalmalarına yardımcı olacaktır.
Diğer taraftan programı yöneten kişiler içinde programdaki ilerlemeyi izlemek ve değerlendirme sonuçları programın başarısı için somut bir ölçüm ortaya koyacaktır. Belirlediğiniz aşamalarda tasarladığınız değerlendirme sonuçları size hem kağıt üstünde yaptığınız tasarımın günlük hayatta ne kadar karşılık bulduğunu gösterecek hem de programdan sonraki diğer programlar için girdi sağlayacaktır. Böylece tasarladığınız programın güçlü yönlerini ve revize etmeniz gereken bölümlerini somut verilerle tanımlayabilirsiniz. Aynı zamanda da gelişimin devamı için atılacak adımlar hakkında da net bir hareket noktasına sahip olursunuz.
Yukarıda paylaştığım temel adımlar ile bir öğrenme yolu tasarlayabilirsiniz ancak bu öğrenme yolunu takip eden katılımcılarınız için tasarımı zenginleştirmeniz mümkün. Bu zenginliği sağlamak için odaklanacağınız en önemli nokta katılımcılarınızın bu öğrenme yolu boyunca nasıl bir deneyim yaşayacağı olmalıdır. Katılımcılarınızın bilişsel boyutta daha çeşitli bir öğrenme deneyimi yaşaması ve öğrenme yolu boyunca odağını koruması için pek çok farklı gelişim aracını bir araya getiren doğru bir kurgu sağlamalısınız. Katılımcılarınız aynı öğrenme stratejisine odaklanmış ve birbirine benzer aktivitelerle sürekli karşılaştıkları hissini yaşadıkları anda öğrenme yoluna karşı ilgiler azalacak ve bu yoldaki adımları uygulamak konusunda motivasyon kaybı yaşayacaklardır. Yine aynı şekilde sadece teorik bilgiye yönelik içerikler bir süre sonra katılımcılarınızın elde ettiği faydayı tam hissedememelerine sebep olacaktır, bu nedenle katılımcılarınızın edindiği bilgileri uygulayarak içselleştireceği ve kalıcı olarak davranış kazanmalarını tetikleyecek interaktif aktivitelerden ve uygulama alanlarından faydalanmalısınız. Bu uygulamalar katılımcılarınızı doğru oranda zorlayarak çaba harcamalarını tetiklemeli böylece becerinin gelişimine yardımcı olmalı. Katılımcılarını bu sayede gelişimi hissedecek ve öğrenme yolunu izlemeye motive olacaktır.
Öğrenme yolu tasarımınızı etkinleştirecek ipuçları:
Bir öğrenme yolunun tasarımı için yukarıda bahsettiğim aşamaların yanı sıra tasarımın etkinliğini artırmanıza yardımcı olacak birkaç küçük ipucuna da değinmekte fayda var;
1.Erişilebilir ve esnek hale getirin
Katılımcılarınız (özellikle yetişkinler) öğrenmeye karşı çok kısıtlı bir eğilime sahip olacaktır. Buna karşılık öğrenme aktivitelerine katıldıklarında çok belirli bir zaman ayırıp bu zamanda mümkün olduğunca kendi ihtiyaçlarına yönelik maksimum fayda kazanmayı bekleyeceklerdir. Bu nedenledir ki mümkün olabildiğince fazla platformdan hızlı ve sorunsuzca tasarladığınız öğrenme yoluna ulaşabilmeleri gerekir. Öğrenme aktivitesi için ayırdıkları sınırlı zamanda asıl içeriğe ulaşmak ile ilgili bir problem yaşarlarsa hızlıca bu aktiviteye katılmaktan vazgeçebilirler ve bu durum memnuniyetsizlik + eleştiri olarak size dönecektir. Hem farklı araçlarla hem de farklı etkileşim seviyelerinde gelişim aktiviteleri ile dengeli bir öğrenme yolu tasarlayarak katılımcılarınızın mümkün olduğunca yoğun şekilde erişimini sağlamak öğrenme yolunun başarısını artıracaktır.
Aynı zamanda katılımcılar ihtiyaç duydukları bilgiye yönelik olarak öğrenme aktivitelerine katılmak isteyeceklerdir. Öğrenme için ayırdıkları kısıtlı zamanı zaten bildikleri bilgileri tekrarlamak yerine yaşadıkları probleme yönelik gelişim ihtiyacını doğrudan giderecek aktivitelerle geçirmek isterler. Bu noktada katılımcılarınıza kurgu içerisinde kendi seviyelerine uygun olan öğrenme aktiviteleri ile karşılaşacakları bir kişiselleştirme alanı yaratmanız programın etkinliğini artırır.Örneğin; Photoshop kullanımı ile ilgili bir öğrenme yolu tasarladığınızda belli aşamalarda katılımcınızın seviyesini ölçebilir ve bu seviyeye uygun biçimde öğrenme yoluna katılma fırsatı verebilirsiniz mesela programın arayüzüne hakim, menüleri ve kullanım alanlarını bilen bir katılımcıyı bu temel adımlardaki öğrenme aktivitelerini de gerçekleştirmeye zorladığınızda bunun kendi ihtiyacına yönelik olmadığını düşünerek öğrenme yoluna karşı olumsuz bir algı geliştirecektir. Küçük bir uygulama ile bu durumu tespit edin, temel seviyedeki aktiviteleri atlamasını sağlamak katılımcınızın deneyimini olumlu yönde geliştirir.
2.Teknolojiyi kullanarak deneyimi zenginleştirin
Özellikle uzun süreye yayılmış bir öğrenme yolu tasarımında katılımcılarınızın programa olan ilgisi bir süre sonra azalacaktır. Tekdüze bir akış ve belirli bir döngüde tekrar eden öğrenme aktiviteleri cazibesini zamanla yitirecek ve katılımcılar programa dahil olmakta zorlanacaklardır. Hem katılımcılarınızı programa karşı motive edebilmek hem de öğrenme deneyimini çeşitlendirip hedeflenen çıktılara daha etkin ulaşabilmek için farklı öğrenme teknolojileri araçlarını bir araya getirebilirsiniz. Örneğin teorik bilgileri takip etmelerini ve kalıcı biçimde öğrenmelerini kolaylaştıracak oyunlaştırma mekaniklerinden faydalanabilirsiniz veya gerçek durumları taklit eden simülasyonlar ile öğrendiklerini içselleştirecek uygulamalar yapmalarını sağlayabilirsiniz, beklenen öğrenme çıktılarını modelleyen sanal gerçeklik uygulamalarıyla hedef davranışları deneyimleme ve geri bildirim alma imkanı yaratabilirsiniz.
3.Değerlendirmeler ve sınavlar yapın
Her ne kadar doğru bir tasarım yaptığınızı düşünseniz de hem hedefe yönelik doğru çıktıları elde edip etmediğinizi kontrol etmek hem de katılımcılarınızın farkındalık kazanmasını sağlamak için öğrenme yolunun belli fazlarında kilometre taşları oluşturarak ölçüm yapmalısınız. Belirlediğini kilometre taşlarında öğrenme hedeflerine yönelik alt hedefler belirleyip bunları referans alarak değerlendirmeler yapabilirsiniz. Böylece programı uygulama sırasında da revize etme ve etkinleştirme fırsatı bulabilirsiniz.
4.Birbirinden öğrenme fırsatları yaratın
Sadece sizin yapılandırdığınız içerikler ile öğrenmeyi sınırlandırmak yerine katılımcılarınızın da birbirinin gelişimine katkıda bulunmasını sağlayabilirsiniz. Aynı öğrenme sürecinde yer alan kişilerin birbirlerinin yaşadığı zorluklardan, deneyimlerden ve elde ettiği çıkarımlardan da öğrenebileceği bir ortam inşa edebilirsiniz. Paylaşım seansları ile katılımcıların birbirine katkıda bulunmasını tetikleyebilirsiniz. Bunların yanı sıra proje çalışmaları ile farklı katılımcıları bir araya getirerek birbirileriyle etkileşimlerini artırabilirsiniz.
Bu ipuçlarını öğrenme yolu tasarımınıza dahil ederek katılımcılarınızın öğrenme süreçlerini daha etkin ve zenginleştirilmiş bir hale getirebilirsiniz.
Öğrenme Yolları Türleri;
Öğrenme yolları farklı kurgularla organize edilebilir ve katılımcıların izleyecekleri bir gelişim planı haline getirilebilir. Bir öğrenme yolunun kurgulanmasında temelde 2 farklı türden bahsedebiliriz.
1.Lineer Öğrenme Yolları:
Lineer öğrenme yolları ile katılımcı, belirli bir sırada kurgulanmış bir grup öğrenme aktivitesine katılır, yani bu öğrenme yoluna dahil olduğunda daha önce planlanmış belirli bir sıradaki öğrenme aktivitesine bir hiyerarşi ile katılmış olur. Herhangi bir aktiviteyi tamamladığında bir sonraki aktiviteye erişim izni alır. Program yöneticisi sonraki aktivite için erişim iznini hemen veya belirli bir tarihte verebilir. Lineer öğrenme yolunda katılımcının tüm öğrenme aktivitelerini tamamlaması gerekir. Kurumsal öğrenme süreçlerinde genelde belirli bir konudaki farklı birçok içeriği birleştirerek kategorize etmek amacıyla lineer öğrenme yollarının kullanıldığını görüyoruz. Örneğin; oryantasyon,temel davranışsal gelişim eğitimleri (Uzman gelişim programı gibi) MT programı gibi programlarda lineer öğrenme yolu uygulamalarını gözlemleyebiliriz. Özellikle içerikler basitten karmaşığa veya kolaydan zora doğru sıralanabiliyorsa lineer öğrenme yolunun daha etkin olduğunu söyleyebilirim. Ancak burada temel bir kriter var; lineer öğrenme yolunun etkin yönetilebilmesi için katılımcılarınızın homojen dağılması (aynı seviyede olması) gerekir. Şimdi basit bir örnek üzerinden lineer bir öğrenme yolunun nasıl oluşturulacağına bakalım; Örneğin bir temel proje yönetimi öğrenme yolunu ele alalım ve bu konuda kullandığımız 4 ana eğitim söz konusu olsun;- Proje yönetimi temel metolojisi
- MS Project kullanımı
- Çevik yaklaşım
- Scrum Master
Böyle bir senaryoda katılımcılar ilk olarak proje yönetimi eğitimini alır. Bu eğitimi tamamlamalarının ardından MS Project için bir e-eğitime katılırlar. Bu iki eğitimi tamamladıktan sonra bir sınava dahil olurlar ve bu sınavdan başarılı olduklarında Çevik Yaklaşım eğitimine katılım hakkı kazanırlar. Çevik Yaklaşım eğitiminden sonra belirli bir projede rol almaları ve proje yöneticisi tarafından değerlendirilmeleri beklenir. Proje uygulama konusunda becerilerini geliştirip belirli bir olgunluğa gelmelerinin ardından son eğitim olan Scrum Master eğitimine katılırlar. Tüm eğitimleri tamamladıktan sonra bir proje yönetimi simülasyonuna dahil olurlar. Tüm bu programı bitirdikten 2 ay sonra hedeflenen öğrenme çıktıları hakkında bir değerlendirmeye tabi tutulurlar. Lineer Öğrenme Yollarının en fazla kullanıldığı örneklerden birisi de Oryantasyon Programı’dır. Yukarıdaki örnekten farklı olarak oryantasyon programı gibi programlarda içerikler basitten karmaşığa sıralanmaz. Katılımcıların belirli bir süre içerisinde tamamlaması gereken öğrenme aktivitelerinden oluşur. Yeni işe başlayan katılımcıların öğrenmesinin kolaylaştırmak için öğrenme aktiviteleri mantıksal bir sırayla katılımcılara sunulur. Örneğin; Kurum tarihçesi → Kurumsal değerler → Sistem ve prosedürler → Kanuni zorunluluk olan eğitimler → İş Güvenliği eğitimi gibi bir kurguyla öğrenme yolu sunulabilir.
2.Unlineer Öğrenme Yolu:
Bu tip bir öğrenme yolunda tüm içerikler stabil bir kurguyla katılımcılara sunulacak biçimde bir planlama ile hazırlanmaz. Katılımcının ihtiyaçlarına yönelik olarak belirli adımları tamamlayabileceği bir esnekliğe sahip olduğu bir öğrenme yolu oluşturulabilir. Böylece katılımcıların öğrenme sürecinden daha verimli faydalanabilmeleri hedeflenir.Bu esnekliği sağlamak için sıklıkla 2 yöntem kullanılır;- Tüm öğrenme aktiviteleri listelenir ve katılımcı burada kendisine uygun olduğunu düşündüğü aktiviteleri seçerek kendisine özel kişiselleştirilmiş bir öğrenme yolu oluşturabilir. Bu yöntemde katılımcı sadece kendi seçtiği aktiviteleri tamamlayarak öğrenme yolunu bitirebilir. Bu yöntemin verimli çalışabilmesi için en önemli etken katılımcının bu konudaki farkındalık seviyesidir. Katılımcınız kendi bulunduğu seviyeyi objektif tanımlayarak doğru aktiviteleri seçerse programdan fayda sağlayacaktır.
- Diğer yöntem ise öğrenme yolunun ana öğrenme hedefini parçalayarak al hedefler oluşturulabilir. Katılımcılar programın en başında bir değerlendirmeye tabi tutarak bu alt hedeflerin hangilerinde güçlü hangilerinde gelişime açık olduğuna yönelik bir sonuç elde edilir. Sonrasında katılımcı bütün öğrenme aktiviteleri yerine sadece gelişime açık olduğu aktivitelere katılarak öğrenme yolunu tamamlayabilir. Bu yöntemde değerlendirmenin objektif yapılması ve somut değerlendirme sonuçlarının katılımcılarla paylaşılması öğrenme yolunun etkinliğini artıracaktır.
